Bảy Giai Đoạn Phát Triển Của AI 

Trong bài viết này chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu về 7 giai đoạn phát triển của Trí tuệ nhân tạo (AI). 

Giai đoạn 1: Dựa trên quy tắc (Rule based AI)

Giai đoạn này đánh dấu bước đầu tiên của Trí tuệ Nhân tạo. Các hệ thống Trí tuệ Nhân tạo dựa trên quy tắc, còn được gọi là hệ thống một nhiệm vụ, đại diện cho giai đoạn sớm nhất của Trí tuệ Nhân tạo. Những hệ thống này hoạt động dựa trên một tập hợp quy tắc đã được xác định trước hoặc một thuật toán được tạo ra bởi các lập trình viên. Hãy tưởng tượng bạn đang chơi cờ với một máy tính, máy tính biết tất cả các nước đi có thể và kết quả dựa trên các quy tắc đã được lập trình. Nó có thể quyết định nước đi tốt nhất dựa trên những quy tắc này, nhưng nó không thể học thêm được gì. Những hệ thống này tốt cho các nhiệm vụ có quy tắc rõ ràng như chẩn đoán sự cố máy móc hoặc xử lý các biểu mẫu thuế. Chúng đáng tin cậy và nhất quán, nhưng sự thông minh của chúng bị giới hạn chặt chẽ. Chúng thiếu khả năng học hoặc hiểu ngữ cảnh, quyết định của chúng dựa hoàn toàn vào các quy tắc được cung cấp và chúng không thể xử lý các tình huống chưa được lập trình trước.

Giai đoạn 2: Nhận biết ngữ cảnh (Context awareness AI)

Bước tiến đầu tiên so với hệ thống Trí tuệ Nhân tạo dựa trên quy tắc là hệ thống hiểu ngữ cảnh và lưu giữ lại ngữ cảnh. Giai đoạn này đại diện cho một sự tiến hóa đáng kể trong Trí tuệ Nhân tạo. Các hệ thống Trí tuệ Nhân tạo này có khả năng hiểu và lưu giữ lại ngữ cảnh, có nghĩa là chúng có thể nhớ các tương tác trước đó và sử dụng kiến thức đó để hỗ trợ các phản ứng trong tương lai. Một ví dụ xuất sắc cho điều này là trợ lý trên điện thoại thông minh của bạn như Siri hoặc Google Assistant, chúng không chỉ xử lý và thực hiện các lệnh mà còn học từ các tương tác trước đó của bạn. Nếu bạn hỏi “Đội nào đã thắng trận bóng đá hôm qua?” và sau đó hỏi “Khi nào diễn ra trận đấu tiếp theo của họ?”, hệ thống hiểu rằng “họ” ở đây đề cập đến đội bóng đã thắng trận đấu từ câu hỏi trước đó của bạn. Điều này đại diện cho một bước tiến so với hệ thống Trí tuệ Nhân tạo dựa trên quy tắc vì chúng hiểu ngữ cảnh, lưu lại thông tin và có thể xử lý một tập hợp rộng hơn các tương tác. Một ví dụ khác là hệ thống chat nổi tiếng Chat GPT, hệ thống này được đào tạo trên hàng triệu cuộc trò chuyện trong quá khứ và có thể tạo ra các phản ứng tự động giống con người trong bất kỳ cuộc trò chuyện nào. Khả năng hiểu ngữ cảnh và lưu giữ lại ngữ cảnh này cho phép hệ thống Trí tuệ Nhân tạo này cung cấp trải nghiệm người dùng cá nhân và tinh vi hơn. Trí tuệ Nhân tạo ở giai đoạn này giống như một thanh niên còn trẻ người non dạ, chưa phải là một người có khả năng suy nghĩ độc lập, nhưng đã có thể học cách ghi nhớ lại các ngữ cảnh và vận dụng vào trong các tương tác của họ.

Giai đoạn 3: Thống trị một lĩnh vực cụ thể (ANI: Artificial Narrow Intelligence)

Bước tiến tiếp theo so với Trí tuệ Nhân tạo hiểu ngữ cảnh là hệ thống AI có khả năng như một chuyên gia hàng đầu trong một lĩnh vực cụ thể. Giai đoạn này đại diện cho khả năng của Trí tuệ Nhân tạo không chỉ hiểu và lưu giữ lại các thông tin mà còn trở thành một chuyên gia trong một lĩnh vực hoặc ngành cụ thể. Trí tuệ Nhân tạo thống trị trong một lĩnh vực cụ thể có thể được tìm thấy trong nhiều ứng dụng chuyên biệt khác nhau. Những hệ thống này không phải là những chuyên gia đa năng, chúng là những chuyên gia được điều chỉnh để trở nên xuất sắc trong một lĩnh vực cụ thể. Một ví dụ hoàn hảo cho điều này là IBM Watson, được thiết kế để trả lời các câu hỏi trên chương trình trò chơi câu hỏi Jeopardy. Một ví dụ khác là AlphaGo của Google, được đào tạo đặc biệt để thống trị trong trò chơi cờ vây, nhiệm vụ nó thực hiện đến mức đánh bại các nhà vô địch thế giới. Những hệ thống này có sự hiểu biết sâu sắc hơn bất kỳ một con người nào về một lĩnh vực cụ thể, chúng có thể phân tích lượng lớn dữ liệu, nhận biết các khuôn mẫu và đưa ra quyết định hoặc dự đoán với tốc độ ánh sáng. Hệ thống AI thống trị trong một lĩnh vực cụ thể đại diện cho giai đoạn trưởng thành trong sự phát triển của Trí tuệ Nhân tạo, thể hiện khả năng tinh vi trong một lĩnh vực chuyên biệt. Tuy nhiên, dù đã phát triển đến đâu, chúng vẫn còn xa lắm mới có thể đạt được ước mơ về Trí tuệ Nhân tạo tổng quát.

Giai đoạn 4: Biết lý luận (Reasoning AI)

Khi chúng ta bước qua ngưỡng cửa của giai đoạn 4, chúng ta bắt đầu thấy các hệ thống Trí tuệ Nhân tạo bắt đầu mô phỏng khả năng suy nghĩ và lý luận của con người. Khác với các giai đoạn trước đó, những hệ thống Trí tuệ Nhân tạo này không chỉ tuân theo quy tắc hoặc lưu giữ lại ngữ cảnh mà còn cố gắng mô phỏng quá trình suy nghĩ của con người. Những hệ thống Trí tuệ Nhân tạo suy nghĩ và lý luận có thể hiểu các khái niệm phức tạp, giải quyết các vấn đề chưa từng gặp và thậm chí tạo ra ý tưởng sáng tạo. Điều này được thực hiện thông qua các kỹ thuật như học máy và học sâu, cho phép Trí tuệ Nhân tạo học từ kinh nghiệm và cải thiện hiệu suất của chúng theo thời gian. Ví dụ, một hệ thống Trí tuệ Nhân tạo như vậy có thể đọc một cuốn sách, hiểu cốt truyện và thậm chí suy ra động cơ của nhân vật dựa trên hành động của họ. Hoặc nó có thể phân tích dữ liệu kinh tế, dự đoán xu hướng thị trường và đề xuất chiến lược đầu tư. Ở giai đoạn này, Trí tuệ Nhân tạo bắt đầu giống với Trí tuệ con người một cách sâu sắc hơn, nhưng vẫn chưa tương đương với một tâm trí con người. Nó giống với một công cụ tiên tiến chuyên dụng trong nhiệm vụ suy nghĩ và lý luận, và dù có thú vị đến đâu, chúng ta vẫn chỉ mới ở giữa chặng đường phát triển của AI. Các giai đoạn tiếp theo sẽ là cuộc thám hiểm vào thế giới của khoa học viễn tưởng, nơi mà Trí tuệ Nhân tạo có khả năng vượt qua Trí tuệ con người.

Giai đoạn 5: Trí tuệ Nhân tạo tổng quát (AGI: Artificial General Intelligence)

Khi chúng ta bước vào lĩnh vực của Trí tuệ Nhân tạo tổng quát (AGI), chúng ta đang bước vào một thế giới của Trí tuệ Nhân tạo mà cho đến nay vẫn còn là lý thuyết. AGI còn được gọi là Trí tuệ Nhân tạo mạnh, đề cập đến một loại Trí tuệ Nhân tạo có khả năng tương đương với Trí tuệ con người trong mọi khía cạnh. Hệ thống AGI sẽ có khả năng hiểu, học, thích nghi và thực hiện kiến thức trên một loạt nhiệm vụ rộng lớn. Nó sẽ không chỉ xuất sắc trong một lĩnh vực như các hệ thống ở giai đoạn 3 hoặc chỉ thể hiện khả năng suy nghĩ giống con người như ở giai đoạn 4. AGI sẽ có thể thực hiện bất kỳ nhiệm vụ tri thức nào mà một con người có thể làm. Nếu bạn yêu cầu một hệ thống AGI học một ngôn ngữ mới, viết một bản giao hưởng, suy luận một định lý toán học phức tạp, hoặc thậm chí hiểu cảm xúc con người, nó nên có thể làm được. Nó sẽ sở hữu ý thức về bản thân, ý thức và khả năng hiểu và điều hướng thế giới giống như con người. Tuy nhiên, đến nay, AGI vẫn chỉ là một khái niệm và chưa thể đạt được. Đây là biên giới của nghiên cứu về Trí tuệ Nhân tạo và cũng là nơi mọi thứ bắt đầu trở nên gây tranh cãi, bởi vì điều gì sẽ xảy ra khi Trí tuệ Nhân tạo sánh ngang bằng với Trí tuệ con người, điều gì sẽ đến sau đó? 

Giai đoạn 6: Trí tuệ Nhân tạo siêu cấp (ASI: Artificial Super Intelligence)

Nếu bạn nghĩ rằng các giai đoạn trước đó đã đầy áp lực, thì bạn sẽ phải thay đổi suy nghĩ. Hãy bước vào Trí tuệ Nhân tạo siêu cấp (ASI), ở đây mọi thứ trở nên thực sự phức tạp đến mức khó có thể xác định được điều gì là Trí tuệ Nhân tạo và điều gì không phải. Do ASI sở hữu những kỹ năng nhận thức xa vượt xa con người, khái niệm về ASI là một thế giới nơi Trí tuệ Nhân tạo có thể vượt trội hơn con người trong hầu hết các công việc có giá trị kinh tế. Điều này không chỉ đơn giản là khả năng làm mọi việc mà con người có thể làm, mà là làm chúng tốt hơn, nhanh hơn và hiệu quả hơn. Để hiểu mức độ thông minh của hệ thống ASI, hãy tưởng tượng một con người lúc này thì nhỏ nhoi như một con kiến so với ASI, một ASI có thể giải quyết các vấn đề mà con người không thể giải quyết, tạo ra các giải pháp cho các vấn đề phức tạp toàn cầu như biến đổi khí hậu hoặc bệnh tật, đổi mới và sáng tạo theo cách chúng ta không thể tưởng tượng được, cung cấp thông tin về những bí ẩn của vũ trụ mà hiện tại nằm ngoài khả năng hiểu biết của chúng ta. Tuy nhiên, sự ra đời của ASI cũng mang theo nhiều vấn đề về đạo đức và an toàn. Tiềm năng cho việc lạm dụng là rất lớn và rủi ro của những hậu quả không mong muốn cũng rất lớn. Nó đặt ra những câu hỏi cơ bản về quyền lực, sự kiểm soát và bản chất thực sự của trí tuệ và ý thức. Triển vọng về ASI đưa chúng ta vào lĩnh vực của điều chưa biết và đây là nơi chúng ta bước vào giai đoạn cuối của hành trình, giai đoạn 7.

Giai đoạn 7: Trí tuệ Nhân tạo đỉnh điểm (Singularity)

AI Singularity, thường đơn giản gọi là The Singularity, là một thời điểm giả thuyết trong tương lai khi sự phát triển công nghệ trở nên không thể kiểm soát và không thể đảo ngược, dẫn đến sự thay đổi không thể đoán trước đối với nền văn hóa con người. Điều này chủ yếu liên quan đến việc xuất hiện của Trí tuệ Nhân tạo siêu cấp (ASI). Thuật ngữ “singularity” được lấy từ lĩnh vực vật lý trong đó điểm đặc biệt đại diện cho một điểm giống trung tâm của lỗ đen nơi các quy tắc mà chúng ta biết dường như bị phá vỡ. Trong ngữ cảnh của Trí tuệ Nhân tạo, The Singularity đại diện cho một điểm mà một ASI không chỉ thông minh hơn con người mà còn có khả năng tự cải tiến liên tục với tốc độ vượt xa khả năng của con người. Sự tự cải tiến này có thể gây ra sự gia tăng đột ngột trong sự phát triển công nghệ. The Singularity thường liên quan đến các dự đoán kịch tính như sự kết thúc của nhân loại, khả năng tải vào máy tính tâm hồn con người và tiềm năng gây ra sự đảo lộn toàn diện trong xã hội. Cần lưu ý rằng khái niệm về The Singularity là một đề tài mang tính chất phỏng đoán và nhiều tranh cãi. Trong khi một số chuyên gia coi nó là một khả năng thực sự, thì người khác coi đó là khoa học viễn tưởng. Chúng ta đơn giản không thể tưởng tượng được một ASI thực sự sẽ như thế nào. Vì vậy, bất kể bạn đứng ở đâu trong việc xem xét khả năng về The Singularity, hành trình qua bảy giai đoạn của Trí tuệ Nhân tạo giúp chúng ta hiểu về tiềm năng kinh ngạc của công nghệ này và những thách thức cùng các câu hỏi đạo đức mà nó đặt ra. Khi nhìn vào tương lai, điều chắc chắn là vai trò của Trí tuệ Nhân tạo trong thế giới của chúng ta sẽ tiếp tục phát triển.